Uzaktan Çalışma Nedir ?

Uzaktan Çalışma Nedir?

Genel anlamda uzaktan çalışma, çalışanın işini işyeri dışında, genellikle evinden veya dilediği başka bir mekândan dijital araçlar aracılığıyla yerine getirmesidir. Bu modelde e-posta, görüntülü görüşme, çevrim içi planlama araçları (Zoom, Microsoft Teams, Google Meet vb.) gibi iletişim araçları ön plandadır.

Uzaktan çalışma;

• Tam zamanlı (tamamen evden),

• Kısmi (hibrit, yani hem ofisten hem evden),

• Serbest/freelance (bağımsız ve proje bazlı) şekilde uygulanabilir.

Hibrit Çalışma Nedir?

Hibrit çalışma, çalışanların işlerini hem ofisten hem de uzaktan (genellikle evden) yürüttüğü esnek bir çalışma modelidir. Bu modelde haftanın belli günleri ofiste, belli günleri ise evden çalışılır.

Amaç, uzaktan çalışmanın sağladığı esneklik ve verimlilik ile ofis ortamının sunduğu iletişim ve ekip ruhunu bir araya getirmektir.

Hibrit Çalışmanın Özellikleri

• Esneklik: Çalışma günleri veya saatleri ofis ve ev arasında bölünür.

• Verimlilik: Evden çalışmak odaklanmayı artırırken, ofis ortamı ekip iletişimini güçlendirir.

• Denge: İş ve özel hayat arasındaki denge korunur.

Hibrit Çalışma Modelleri

1. Sabit gün modeli: Haftanın belirli günlerinde ofise gidilir (örneğin, Pazartesi ve Çarşamba ofis, diğer günler evden).

2. Serbest seçim modeli: Çalışan hangi gün ofise geleceğini kendisi belirler.

3. İş bazlı model: Proje veya toplantılara göre ofise gidilir, geri kalan işler uzaktan yürütülür.

Hibrit çalışma modelinin sunduğu avantajlar ve dezavantajlar şu şekildedir;

Avantajları 

• Ulaşım masrafları ve zaman kaybı azalır.

• Çalışan motivasyonu ve iş-yaşam dengesi artar.

• Ofis içi iletişim tamamen kopmaz.

• İşveren, daha geniş bir yetenek havuzuna ulaşabilir.

Dezavantajları

• Ekip içinde koordinasyon sorunları yaşanabilir.

• Her çalışanın ev ortamı verimli olmayabilir.

• İşveren için planlama, kontrol ve takip daha zor hale gelebilir.

• Ofiste ve evde çalışanlar arasında adalet algısı sorunları doğabilir.

Uzaktan çalışmanın hukuki boyutu neler ( İş kanunu ve yönetmelik)? 

Türkiye’de uzaktan çalışmanın yasal dayanağı, 4857 sayılı İş Kanunu ve Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile çizilmiştir.

İş Kanunu’nda Uzaktan Çalışma

4857 sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi uzaktan çalışmayı şu şekilde tanımlar:

“Uzaktan çalışma; işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında, iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı iş ilişkisidir.”

Bu tanım bize şunu gösterir:

• Uzaktan çalışma, yasal olarak bir iş sözleşmesi kapsamındadır.

• İşçinin tüm temel hakları (ücret, izin, sosyal güvenlik vb.) aynen korunur.

• Tek fark, işin “nerede” ve “nasıl” yapıldığıdır.

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği

10 Mart 2021’de yayımlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği, İş Kanunu’ndaki düzenlemeyi detaylandırır. Yönetmelikte öne çıkan hükümler şunlardır:

1. Sözleşme Şartı

• Uzaktan çalışmada yazılı sözleşme zorunludur.

• Sözleşmede işin tanımı, çalışma süresi, ücret, araç-gereç temini, iletişim yöntemleri ve veri güvenliği gibi hususlar yer almalıdır.

2. Uzaktan Çalışmaya Geçiş

  • Çalışan, uzaktan çalışma talep edebilir. İşveren uygun görürse yazılı onay ile geçiş yapılır.

 • İşveren, işin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygun olmayan görevlerde bu talebi reddedebilir.

 • Zorlayıcı sebepler (örneğin pandemi, doğal afet) işverenin kararıyla uzaktan çalışmaya geçişi mümkün kılar.

3. Araç ve Ekipman Temini

• İşin yapılması için gerekli araç ve ekipmanlarınsağlanması ve bakımından işveren sorumludur.

• Aksi kararlaştırılmadıkça, bu ekipmanlarınmasrafları işçiye yüklenemez.

4. Veri Güvenliği

• İşveren, uzaktan çalışan işçiyi veri güvenliği konusunda bilgilendirmek ve gerekli önlemleri almakla yükümlüdür.

• İşçi de veri güvenliği kurallarına uymak zorundadır.

5. İş Sağlığı ve Güvenliği

• Uzaktan çalışan işçiye iş sağlığı ve güvenliği konusunda bilgilendirme yapılmalı, gerekli eğitimler sağlanmalıdır.

• İşveren, işin ev ortamında güvenli şekilde yapılması için gerekli tedbirleri almak zorundadır.

Uzaktan çalışma, sadece esnek bir iş modeli değil, aynı zamanda yasal düzenlemelere tabi bir iş ilişkisidir. İş Kanunu ve Yönetmelik sayesinde hem işçi hem de işveren hakları korunur, belirsizliklerin önüne geçilir.

Uzaktan çalışma yapan işçinin bordro ve muhsgkbildiriminde nelere dikkat edilmesi gerekilir?

1. Bordro Düzenlemesi

Uzaktan çalışan işçilerin bordrosu, klasik bordro mantığıyla hazırlanır. Ancak bazı özel hususlara dikkat etmek gerekir:

• Ücretin doğru yazılması: İşçinin brüt ve net maaşı sözleşmede belirtilen tutarlara uygun olmalıdır.

• Ek ödemeler: Yemek, yol, internet veya elektrik katkısı gibi uzaktan çalışma giderleri bordroya eklenmelidir. Bu ödemelerin SGK primine dahil olup olmadığı da kontrol edilmelidir.

• Vergi ve kesintiler: Gelir vergisi, damga vergisi ve SGK primleri bordroda standart şekilde hesaplanır.

2. SGK Bildirimleri

Uzaktan çalışmanın SGK bildirimi açısından özel bir muafiyeti yoktur. Ancak aşağıdaki noktalar önemlidir:

• Çalışma yeri bildirimi: SGK bildirgesinde işyeri adresi genellikle sabittir. Ancak işçi evden çalışıyorsa, çalışma yeri olarak ev adresi veya sözleşmede belirtilen uzaktan çalışma adresi not edilebilir. Bu, olası denetim ve iş kazası durumları için önemlidir.

• Primlerin doğru hesaplanması: Brüt ücret üzerinden sigorta primi eksiksiz hesaplanmalıdır. Uzaktan çalışma ek ödemeleri prime tabi tutulacaksa bordroya yansıtılmalıdır.

• İşten giriş-çıkış kayıtları: İşe giriş ve çıkış bildirimlerinde çalışma şekli standarttır; sadece kayıtların sözleşmeye uygun olduğundan emin olunmalıdır.

3. Dikkat Edilecek Özel Noktalar

• Sözleşmeye uygunluk: Uzaktan çalışmanın kapsamı ve haklar iş sözleşmesinde net olmalıdır.

• Ek ödemelerin bordroya yansıması: İşe ait tüm ek ödemeler ve haklar bordroya dahil edilmelidir.

• İş kazası ve meslek hastalığı sigortası: Evden çalışma durumunda iş kazası kapsamının açıkça belirtilmesi önerilir.

Sonuç

Uzaktan çalışma, bordro ve SGK bildiriminde özel bir ayrıcalık getirmese de, ek ödemeler ve çalışma adresi gibi detaylara dikkat edilmesi gerekir. İşverenler, bordro ve bildirimleri doğru ve şeffaf şekilde hazırlayarak hem yasal yükümlülüklerini yerine getirir hem de çalışan memnuniyetini artırır.