Engelli Çalışan Nedir?

Engelli Çalışan Kimdir?

Engelli çalışan, bedensel, zihinsel, ruhsal veya duyusal yetilerinde belirli bir kaybı olan, ancak uygun koşullar sağlandığında çalışma hayatına katılabilen kişidir. Yani engelli olmak, iş hayatına katılamayacağı anlamına gelmez — sadece bazı düzenlemelere, desteklere veya farklı çalışma koşullarına ihtiyaç duyulabilir.

Kimler Engelli Statüsünde yer alır?

Türkiye’de yasal olarak bir çalışanın “engelli” sayılabilmesi için çalışma gücünün en az %40’ını kaybettiğini gösteren bir Engelli Sağlık Kurulu Raporu olması gerekir. Bu belge, kişinin resmi olarak engelli statüsünde çalışabilmesini sağlar.

İşverenlerin Engelli Çalışan Yükümlülüğü

Türk İş Kanunu’na göre,

                •             50 ve üzeri çalışanı olan özel sektör işyerleri, çalışan sayısının en az %3’ü kadar engelli birey çalıştırmakla yükümlüdür.

                •             Kamu kurumlarında ise bu oran %4 olarak belirlenmiştir.

Bu uygulamanın amacı, engelli bireylerin iş hayatında daha fazla yer almasını sağlamak ve eşit fırsatlar yaratmaktır.

Neden Önemli?

Engelli bireylerin istihdama katılması yalnızca yasal bir zorunluluk değil; aynı zamanda sosyal bir sorumluluk ve insan kaynakları açısından büyük bir değerdir.

                •             İşyerinde farklı bakış açıları ve deneyimler artar.

                •             Çalışma ortamı daha kapsayıcı hale gelir.

                •             Engelli bireylerin ekonomik ve sosyal hayata katılımı güçlenir.

Engelli Çalışan Fazla Mesai Yapabilir mi?

İş hayatında zaman zaman işlerin yoğunlaştığı dönemler olur ve işverenler çalışanlarından fazla mesai yapmalarını isteyebilir. Ancak söz konusu engelli çalışanlar olduğunda durum biraz farklıdır. Çünkü engelli bireylerin çalışma koşulları, hem sağlık durumlarını hem de yasal haklarını korumak amacıyla özel olarak düzenlenmiştir.

Yasal Düzenleme Ne Diyor?

4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesi fazla mesaiyi genel olarak düzenler. Ancak engelli çalışanlarla ilgili özel hükümler, Engelliler Hakkında Kanun ve İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatı kapsamında değerlendirilir.

Bu mevzuata göre:

Engelli işçilerin fazla mesai yapmasına ilişkin genel bir yasak bulunmamaktadır. Diğer tüm çalışanlarda olduğu gibi, fazla çalışmanın yapılabilmesi için engelli işçinin de iş sözleşmesi veya varsa toplu iş sözleşmesiyle bu durumu kabul etmiş olması gerekir. Ancak sağlık durumu fazla çalışmaya engel teşkil eden işçilere, bu durum sağlık raporuyla belgelenmişse, fazla mesai yaptırılması mümkün değildir. Söz konusu sağlık durumu; işyeri hekimi, Sosyal Sigortalar Kurumu Başkanlığı hekimi veya bu hekimlerin bulunmadığı yerlerde herhangi bir hekim tarafından düzenlenen raporla belgelendirilmiş olmalıdır.

Dolayısıyla, engelli çalışan onay vermiş olsa bile, sağlık durumu fazla çalışmaya elverişli değilse, bu çalışana fazla mesai yaptırılamaz.

Neden Sınırlama Var?

Bu sınırlama bir ayrımcılık değil, tam tersine bir koruma düzenlemesidir. Engelli bireylerin sağlık durumlarının olumsuz etkilenmemesi, iş kazası riskinin artmaması ve iş verimliliğinin sürdürülebilmesi amaçlanır.

Engelli Çalışanın Fazla Mesai Yapabilmesi İçin Nelere Dikkat Edilmelidir?

Engelli bireylerin istihdamı, iş hayatında eşitlik ve kapsayıcılığın önemli bir parçasıdır. Ancak engelli çalışanların çalışma koşulları belirlenirken, sağlık durumları ve yasal hakları mutlaka gözetilmelidir.

Bu noktada en çok merak edilen konulardan biri de:

Engelli çalışan fazla mesai yapabilir mi, yapacaksa hangi şartlarda yapabilir?

1. Gönüllülük Esası

Engelli çalışanın kendi rızasıyla fazla mesai yapmayı yazılı olarak kabul etmesi gerekir.

2. Sağlık Durumu Uygun Olmalıdır

Fazla mesai, fiziksel veya zihinsel yorgunluğu artırabilir. Bu nedenle engelli çalışanın sağlık durumunun bu ek çalışma süresine uygun olup olmadığı işyeri hekimi tarafından değerlendirilmelidir.

Gerekirse, doktor raporu ile onay alınmalıdır.

3. İşyerinde Uygun Koşullar Sağlanmalı

Engelli bir çalışanın fazla mesai yapabilmesi için, çalışma ortamının da erişilebilir ve konforlu olması gerekir.

4. Fazla Mesai Süreleri Yasal Sınırlar İçinde Olmalı

Tüm çalışanlarda olduğu gibi engelli çalışanlar için de yıllık fazla mesai sınırının aşılmaması gerekmektedir.

5. Ücret ve Haklar Aynı Olmalıdır

Engelli çalışan fazla mesai yaptığında, diğer çalışanlarla aynı oranda fazla mesai ücreti alır.