İş Başvurularında Ayrımcılığa mı Uğradınız?

Türkiye’de her ne kadar personel yönetimi tabelaları kaldırılıp yerlerine insan kaynakları birimleri konulmuş olsa da, zihinlerde geleneksel yöntemlerin etkisi hâlen sürüyor. Bunu en basitinden, mülakatların kalitesizliğinden anlayabiliyoruz.

İşsizlik ve Gençlerin Yaşadığı Zorluklar
Artan işsizlik ve ekonomik sorunlar, kişilerin kendilerine uygun işi arama hakkını gölgede bırakıyor. İşverenler, bu durumdan faydalanarak nitelikli insanları düşük ücretlerle çalıştırıyor. Özellikle üniversite mezunu gençler, ciddi emekler ve eğitimler verdikten sonra, mülakatlarda ego dolu, saygısız yaklaşımlarla karşılaşıyor.

Mülakatlarda Karşılaşılan Uygunsuz ve Ayrımcı Sorular
İş görüşmelerinde adaylara sıklıkla yöneltilen uygunsuz sorular şunlardır:

• Evlenme veya çocuk planı var mı?
• Hamile misiniz?
• Bu iş erkek işi, yapabilir misiniz?
• Cumaya gider misiniz?
• Oruç tutar mısınız?
• Şu partiye üye olur musunuz?
• Kadın yönetici ile çalışabilir misiniz?
  Bunların yanı sıra, mezhep, sendika üyeliği, cinsel tercih, ırk ve giyim tercihleri gibi kişisel konular hakkında da ayrımcılık yapılmaktadır.

Teklif Aşamasında veya Mülakat Sonunda Ayrımcılık
Bazı firmalar, adaylara mülakat sürecinde doğrudan ayrımcılık yapmasa bile, teklif aşamasında veya son aşamada eleme yoluna gidebiliyor. Örneğin, hamileliğini söyleyen bir adayın işe alınmaması ya da kapalı olduğu için elenmesi gibi.

İnsan Kaynakları Profesyonellerinin Sorumluluğu
Bazı sözde İK profesyonelleri, bu tür ayrımcılık sorularını haklı gösterebiliyor. Oysa profesyonel ve etik duruş, bu tür davranışlara göz yummamayı gerektirir. İşverenler, bilgilendirilse ve hukuki riskler konusunda uyarılsa, çoğunluğu bu davranışlardan kaçınabilir.

Türkiye’de Ayrımcılık Konusunda Hukuki Dayanaklar

• Anayasa Madde 10: Kanun önünde eşitlik ve ayrımcılık yasağı
• İş Kanunu Madde 5: Haklı sebep olmaksızın ayrımcılık yasağı
• 6701 Sayılı Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu Kanunu Madde 6-7: Cinsiyet, annelik, yaş, siyasi görüş, mezhep vb. nedenlerle işe alımda ayrımcılık yapılamaz
• Uluslararası Sözleşmeler: CEDAW, İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi, BM Pekin Deklarasyonu ve diğerleri, ayrımcılığı önleyen önemli metinlerdir

Ayrımcılığa Uğrayanların Başvuru ve Hakları
Ayrımcılığa uğrayan kişiler, ilgili kurumlara şikâyette bulunabilir. Şikâyet üzerine inceleme yapılır ve haklı bulunursa 15 bin TL’ye kadar idari para cezası uygulanabilir. Ayrıca İş Kanunu’nun 99. maddesi kapsamında ek para cezaları da devreye girebilir. Kabahatler Kanunu, birden fazla ihlalde en ağır idari para cezasının verilmesini öngörür.

Türk Ceza Kanunu Kapsamında Cezai Yaptırımlar
Türk Ceza Kanunu’nun 122. ve 105. maddeleri uyarınca, ayrımcılık durumlarında üç aydan üç yıla kadar hapis cezası verilebilir. Vakanın içeriğine bağlı olarak adli süreç de devreye girer.

Bu yazıda bahsedilenler, elbette tüm firmaları kapsamamaktadır; konunun hassasiyetine dikkat çekmek amaçlanmaktadır.