Alt İşverenlik İlişkisinde İnsan Kaynaklarının Dikkat Etmesi Gerekenler

Asıl İşveren – Alt İşveren İlişkisinin Yasal Çerçevesi

Hatice Yelken

Kasım 21, 2025

Alt İşverenlik (Taşeronluk) Nedir?

Bir işverenden, işyerinde yürüttüğü mal veya hizmet üretimine ilişkin yardımcı işlerinde veya asıl işin bir bölümünde işletmenin ve işin gereği ile teknolojik nedenlerle uzmanlık gerektiren işlerde iş alan ve bu iş için görevlendirdiği işçilerini sadece bu işyerinde aldığı işte çalıştıran diğer işveren ile iş aldığı işveren arasında kurulan ilişkiye asıl işveren-alt işveren ilişkisi denir.

Personel Bildirimleri ve Bordro Uygulamaları

Alt işveren– asıl işveren ilişkisinde personel bildirimleri ve bordro uygulamaları alt işveren tarafından gerçekleştirilir. Alt işveren, kendi unvanı ve vergi numarası üzerinden SGK ve diğer resmî kurumlara bildirimleri kendi adına yapar. Bordro düzenleme, maaş ödemeleri, ek ödemeler ve personel kesintileri gibi tüm süreçler de alt işverenin sorumluluğundadır.

Ücret Ödeme Sorumluluğu

Asıl işveren, alt işverenin Ücret Ödeme Sorumluluğuna ilişkin yükümlülüklerini mevzuata uygun biçimde yerine getirip getirmediğini denetlemek ve kontrol etmekle yükümlüdür.
Bu nedenle olası ücret eksikliklerinde asıl işveren ile alt işveren müteselsilen (birlikte) sorumlu tutulur. Alt işverenin ücret ödememesi durumunda, işçiler alacaklarını doğrudan asıl işverenden talep edebilir. Asıl işverenin yaptığı bu ödemeler, daha sonra alt işverene rücu edilebilir.

Müteselsil Sorumluluk ve Yargı Kararlarında İK’nın Rolü

Müteselsil Sorumluluk; 4857 sayılı İş Kanunu'nun 2. maddesi uyarınca, müteselsil sorumluluk; alt işverenin işçilerine karşı ücret, tazminat, sigorta primleri ve diğer işçilik alacakları ile ilgili asıl işverenin de sorumluluğunu kapsar. Alt işverenin bu yükümlülüklerini yerine getirmemesi durumunda, işçiler alacakları için doğrudan asıl işverene başvurabilir. Böyle bir durumda asıl işveren, alt işverenle birlikte işçinin tüm alacaklarını ödemekle yükümlüdür. Asıl işverenin, ödediği tutarları daha sonra alt işverene rücu hakkı saklıdır.

Bu noktada ilgili insan kaynakları yetkililerine önemli bir sorumluluk düşmektedir. Asıl işverenin, alt işveren tarafından personele yapılan tüm ödemeleri takip edebilmesi için; banka dekontları, imzalı ücret bordroları, sistem kayıtları, puantaj çizelgeleri, SGK bildirgeleri, tahakkuk fişleri, e-bildirge çıktıları, yemek ve yol ödemelerine ilişkin belgeler, kesinti listeleri (Avans, İcra, Bes vb.) ile personel zimmet ve teslim tutanaklarının güncel olarak izlenmesi ve ilgili birimlere düzenli şekilde raporlanması gerekmektedir.

İK’ nın Sözleşme Aşamasında Dikkat Etmesi Gereken Hususlar

Sözleşme mutlaka bir hukuk danışmanı veya avukat desteğiyle, mevzuata uygun biçimde hazırlanmalıdır.

İnsan Kaynakları birimi, sözleşme düzenlenirken aşağıdaki hususlara özellikle dikkat etmelidir. Aşağıda yer alan belgelerin, asıl işverene gönderileceği tarih ve hizmet ödemesinin bu şartlara bağlı olarak ödeneceğine dair hüküm bulundurulmalıdır.

1. Ücret ve Ödeme Kontrolleri

Banka ödeme dekontları: Alt işveren çalışanlarının maaşlarının eksiksiz ve zamanında ödenip ödenmediği.
Bordrolar: İmzalı bordrolar, puantaj ile karşılaştırılarak doğruluk kontrolü.
Fazla mesai, hafta tatili, resmî tatil ödemeleri: Bordroya yansıyıp yansımadığı ve ödemelerin tam yapılması.

2. Puantaj ve Çalışma Saatleri

Günlük/haftalık puantaj tabloları, fazla mesai ve izin kayıtlarıyla uyumu.
Çalışan imzaları veya yöneticilerin onayıyla doğrulanmış puantaj.

3. SGK ve Vergi Yükümlülükleri

SGK prim ödemeleri dekontları, eksiksiz yatırıldığına dair belgeler.
İş kazası, meslek hastalığı ve zorunlu sigorta kayıtları.

4. İzin ve Tatil Hakları

Yıllık izin kullandırma kayıtları, hafta tatili ve resmî tatil ödemeleri.
Bordro ve puantaj ile uyumlu izin/tatil kayıtları.

5. İş Güvenliği ve İş Sağlığı (İSG)

Çalışanların katıldığı İSG eğitimleri, sağlık evrakları, doktor onaylı çalışabilir evrakları ve güncel sertifikalar.
İş kazaları ve risk değerlendirme raporları.
Asıl işverenin denetim yetkisi kapsamında İSG uyum raporları.

6. Çalışanların İş Tanımı ve Görev Sınırları

Görev tanımları ve iş tanımlarının güncel hâli.
Özlük dosyalarının güncel halinin bir kopyasının asıl işverende saklanması.
Mesleki olarak bulundurulması gereken ek eğitim sertifikaları veya belgelerin güncel halleri.

7. Rutin İK Raporlamaları

Çalışan listesi, bordro ve puantaj özetleri.
Eksik evrak veya ödemelerin tespiti için aylık kontrol listesi.
Alt işverenin gönderdiği tüm evrakların eksiksiz ve zamanında alındığının kaydı.

Bunlar dışında sözleşmede ayrıca:

Asıl işveren ve alt işveren unvanlarının açık şekilde yer almasına,
Her iki tarafın işveren vekillerinin ad ve soyad bilgilerinin belirtilmesine,
Her iki tarafın yetkili vekillerinin sözleşmeyi imzalamış olmasına,
İşyerinde yürütülen asıl işin ne olduğu ve alt işverene verilen işin kapsamının açıkça tanımlanmasına,
Alt işverene verilen işin hangi alanlarda uzmanlık gerektirdiğine dair teknik açıklamanın yapılmasına,
Alt işverenin faaliyetlerini işyerinin hangi bölümünde yürüteceğinin belirtilmesine,
İşin başlama ve bitiş tarihlerinin yazılmasına,
Sözleşmede yer alan faaliyetlerin mevzuata uygun biçimde yürütüleceğinin açıkça belirtilmesine,
Asıl işverenin, işçilere karşı doğan yükümlülüklerden alt işverenle birlikte müteselsilen (birlikte) sorumlu olduğunun sözleşmede açıkça belirtilmesine,
Sözleşme yapılmadan önce asıl işveren bünyesinde çalışan işçilerin alt işverene geçirilmesi durumunda, bu işçilerin haklarının kısıtlanamayacağının hüküm altına alınmasına,
Alt işverene verilen işin taraflar açısından yürütülme esaslarının tanımlanmasına,
Alt işverenin uzmanlığını gösteren belgelerin (sertifikalar, operatör belgeleri vb.) sözleşmeye eklenmesine,

İş Sağlığı ve Güvenliği Sorumlulukları

50+ çalışan ve 6 aydan uzun süren işlerde işveren, İSG kurulu oluşturur ve kararlarını uygular.

Alt işveren‑asıl işveren ilişkisinin bulunduğu hallerde;

Her iki taraf ayrı kurul oluşturmuşsa: koordinasyonu asıl işveren sağlar.
Sadece bir taraf kurul oluşturmuşsa: diğer taraf vekaleten temsilci atayarak koordinasyonu destekler.
Kurul oluşturması gerekmeyen asıl ve alt işverenin toplam çalışan sayısı 50+ ise birlikte kurul kurulur.

Alt İşveren Değişikliğinde Devam Eden Haklar ve Sorumluluklar

İşçi, değişen alt işverende kesintisiz olarak ve aynı işyerinde çalışmaya devam ediyorsa; yeni alt işveren işçinin mevcut sözleşmesini devralmış sayılır. Bu durumda hem yeni alt işveren hem de asıl işveren, işçinin haklarından müştereken sorumludur. Ancak alt işverenin süresi sona ermiş ve iş sözleşmesi feshedilmişse, yeni alt işveren ile işçinin ilişkisi yeni bir sözleşme olarak değerlendirilir ve feshe bağlı haklar (kıdem tazminatı, ihbar tazminatı gibi) yeniden gündeme gelir.

Denetimlerde İK’ nın Hazır Bulundurması Gereken Belgeler