TOPLU İŞÇİ ÇIKARMANIN USÜLLERİ
Toplu işçi çıkarma, 4857 sayılı İş Kanunumuzun 29’uncu maddesinde düzenlenen bir husustur. İşverenler genellikle ekonomik krizin etkilerini gördükleri dönemlerde işçilik maliyetlerini minimize etmek amacıyla kanunda öngörülen bu yola başvurduklarını görmekteyiz. Biz de bu yazımızda toplu işçi çıkarımın hangi şartlar altında yapılabileceğine, kanun kapsamına giren ve girmeyen hallerin neler olduğu, işverenin yapması gereken bildirimlere, işçinin haklarına, kanunda öngörülen hükümlere uyulmadığı takdirde işverene uygulanacak yaptırımlara hep birlikte değinmek istedik.
4857 sayılı Kanun’un 29.maddesindeki söz konusu hükme göre, “İşveren; ekonomik, teknolojik, yapısal ve benzeri işletme, işyeri veya işin gerekleri sonucu toplu işçi çıkarmak istediğinde, bunu en az otuz gün önceden bir yazı ile, işyeri sendika temsilcilerine, ilgili bölge müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna bildirir. İşyerinde çalışan işçi sayısı ;
a) 20 ile 100 işçi arasında ise en az 10 işçinin,
b) 101 ile 300 işçi arasında ise en az yüzde on oranında işçinin,
c) 301 ve daha fazla ise en az 30 işçinin,
işine 4857/m.17. uyarınca ve bir aylık süre içinde aynı tarihte veya farklı tarihlerde son verilmesi toplu işçi çıkarma sayılır.
Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Sayılan ve Sayılmayan Haller Nelerdir?
Toplu çıkış kapsamında yer alan çıkışlar 04 kodu ile yapılan çıkışlardır. Bu anlamda toplu işten çıkarmanın mantalitesinde madde 17’nin hükümlerine göre işten çıkarılacak çalışanlar hesaba katılır ve işçinin 24.md. bağlamında haklı nedenle feshi, işverenin 25.md. bağlamında haklı nedenle feshi, ihtiyarı-zorunlu arabulucu anlaşmaları, ikale ile iş sözleşmelerinin sona erdirilmesi, işyerinin daimi olarak kapanması, mevsimlik işlerin bitmesi gibi durumlar da işi sonlandırılan çalışan sayısına bakılmaksınız toplu işçi çıkarma olarak değerlendirilemez.
İşverenin, işyeri sendika temsilcilerine, Çalışma Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığının ilgili Bölge Müdürlüğüne ve Türkiye İş Kurumuna yapacağı bildirimde işçi çıkarmanın sebepleri, etkilenecek işçi sayısı ve grupları ile işe son verme işlemlerinin hangi zaman diliminde gerçekleşeceğine ilişkin bilgilerin bulunması zorunludur. Bildirimin akabinde işveren ile işyeri sendika temsilcileri arasında yapılacak görüşmelerde, toplu işçi çıkarmanın önlenebilmesi ya da çıkarılacak işçi sayısının azaltılması veyahut işçiler açısından olumsuz etkilerinin en aza indirgenmesi hususları ele alınmaktadır. Görüşmelerin sonunda toplantının yapıldığına dair belge düzenlenmektedir.
Toplu İşçi Çıkarma Kapsamında Yapılan Fesihler Ne Zaman Hüküm Doğurur?
İş Kanunu Md. 29/5 uyarınca fesih bildirimleri işverenin toplu işçi çıkarma isteğini bölge müdürlüğüne bildirmesinden itibaren otuz gün sonra hüküm doğurur.Aynı zamanda, iş sözleşmesi feshedilecek her işçiye de ayrıca bildirimde bulunmalıdır. Bu anlamda iş sözleşmesinin feshi ancak otuz günlük süre dolduktan sonra hükümlerini doğurmaya başlayacaktır.Otuz günlük sürenin dolması ile işveren işçilerin ihbar sürelerini bekleyebilir veya ihbar tazminatını ödeyerek iş akitlerini derhal feshedebilir. Toplu işçi çıkarmadan söz edebilmemiz için işçinin iş sözleşmesinin feshi bir aylık süre içerisinde gerçekleşmeli ve buradaki 1 ay, ilk fesih tarihini izleyen günden itibaren hesaplanacak bir sonraki ayın aynı günüdür.
Örneğin ; 100 işçi çalışan işyerinde 2023/Ekim ayının yirminci günü 5, yirmi altıncı günü 4, Kasım ayının yedinci günü 6 olmak üzere İş Kanunu’nun, 29.maddesi kapsamında toplam 15 işçi işten çıkarılmıştır. İlk işçi çıkarımı tarihinden itibaren 30 gün içinde toplam 15 işçi çıkarıldığından toplu işçi çıkarma olarak mütalaa edilecek ve toplu işçi çıkarmaya ilişkin hükümler uygulanacaktır.
Yeni İşçi Alma Yasağı
İşverenin toplu işçi çıkarmasından itibaren 6 ay içinde aynı nitelikteki iş için yeniden işçi alması durumunda öncelikle işten çıkardığı işçilerden nitelikleri uygun olanları çağırması öngörülmüştür. Altı ay sonra ise geri alma yükümlülüğü ortadan kalkar. Yine toplu işçi çıkarma işleminden itibaren 8 ay boyunca geçici işçi çalıştırılması yasaktır.
Toplu İşçi Çıkarma Hükümlerine Aykırılık Halinde Yaptırım Nedir ?
Belirtilen yükümlülüklere uyulmaması halinde işverene, işten çıkarılan her işçi için idari para cezası uygulanması öngörülmüştür. Maddenin öngördüğü para cezası yıllara göre değişkenlik göstermekle birlikte 2023 yılı için usule uygunsuz toplu işçi çıkarma ile işten çıkarılan her işçi için 3.475 TL’dir.
Toplu İşçi Çıkarma Durumunda İşçinin Hakları Nelerdir?
İşçi iş sözleşmesinin geçersiz sebebe dayanılarak yapıldığını ve işverenin kanunda öngörülen şartlara uymadan bir işten çıkarma yaptığını kendisine fesih bildirimi yapıldıktan sonra 1 ay içerisinde arabulucuya başvurabilir ve uzlaşılamaması durumunda işe iade davası açabilir.
Ayrıca işçiler kıdem tazminatı, ihbar tazminatı hakkı kazandığı gibi bunların yanında işverenden alacaklarını da(Yıllık İzin, fazla mesai vs.) zaman aşımına uğramadan alabilirler. Son olarak ise, işçilerin SGK bildirimlerinde çıkış kodları doğru beyan edilirse (15 kodu-Toplu İşten Çıkarma) İŞKUR’a başvurarak diğer şartlarında sağlanması durumunda işsizlik ödeneğine hak kazanabilirler.
KAYNAK
- Paylaş:
- Okunma Sayısı: 343
- Beğen: